Serbisyo sa tawo, Serbisyo sa Diyos; Ini pamana para sa maarabot na henerasyon

Bako pang gayo hinog an mga lokal na opisyales kan lambang banwaan o barangay laen lang sa mga nagkapira na talagang nag-aradal tanganing magin epektibo sa pagpapamahala ninda sa laog kan saindang mga nasasakupan.
Pero sa dae pa sanang nahaloy na pa-seminar na ginibo sa laog kan Ateneo de Naga University mapanungod sa mga nagkaginibohan kan mga lokal na mga opisyal sa banwaan asin an saindang ginibo kung paano ninda akseptaron an katotohanan na igwa nin mga banwaan an nagigin epektibo an saindang pagpapamahala nin huli ta an saindang mga intensiyon nakatutok para sa karahayan kan saindang mga konstituwente.
Maogmahon akong gayong mabisto si Mayor Percival del Castillo kan Mobo, Masbate na iyo an naghiras kan saiyang naginibohan para sa karahayan kan saiyang banwaan. Sa paghiling ko pa sanang enot ki Mayor del Castillo naririsa kong gayo na siya sarong mabooton na opisyal. Mas lalo ini nagin kumpirmado kan siya nagtaram sa atubangan niyamong mga partisipante sa seminar.
Sa paghiling ko, simplihon sana ang ginibo ni Mayor del Castillo. An sabi niya na kan enot siyang nagtukaw sa banwaan nin Mobo bilang Mayor, kadakol na mga negatibong aspeto kan mga empleyado na kung bako sana siyang abogado possible na napasala kunta na siya sa pagpapamahala kan saindang banwaan.
Kan siya magtukaw bilang bag-ong Mayor, haros gabos na mga empleyado kan munisipyo mga tawohan kan dating mayor, kaya nadepisilan siyang gayo kung paano niya gigibohon an saiyang mga plano tanganing magin maasenso an saiyang banwaan.
Sinabi kan saiyang mga adviser na taranggalon an mga empleyado na pag-iriba kan dating mayor asin iribay an saiyang sadireng plano. Pero an ginibo niya, kinaolay niya sa mauswag na diskusyon an mga tawong ini, sagkod na nagin amigo ninda siya. An kagayunan lang sa Mobo, Masbate iyo na an mga namamahala igwa talagang intensiyon na mapakarhay an saindang banwaan.
Siring man kuta ang isipon kan ibang mga lokal na ehekutibo na embes baga na magtaranggal nin mga empleyado kan munisipyo, kaipuhan sana na magin sarong professional tanganing an mga plano para sa mga kahimanwa ninda an dapat na paurog sa gabos.
Mapanungod sa paghanda kan badyet para sa mga gastuson sa pagpapadalagan na gobyerno lokal, an may susi para sa epektibong serbisyo para magin lehitimo asin uyon sa ley iyo an Vice Mayor na iyo an namamayo kan Sangguniang Bayan. An lehislaturang pagtukar kan mga importanteng isyu kan banwaan asin mataw-anan ini nin magkanigong atensyon yaon sa mga kamot kan mga lehislador na dapat na nagmaigot sa pag-adal tanganing maresolbaran an problema kan mga namamanwaan.
Alagad sa satuyang obserbasyon, kakadikit sana sa mga kagawad kan munisipyo an igwa nin dakulaong interes para pag-adalan an mga puwersa o impluwensiya na nagtatao nin motibasyon sa mga namamanwaan tanganing aktibong makipagsumarong pag-adalan an saindang mga pangangaipong mayor na nakaka-apekto sa saindang pan-aro-aldaw na pagkabuhay.
Haputon ta daw kamo, pira sa mga kagawad nindo sa munisipyo an nagbisita asin inaram lamang ang saindong mga problema. Bako daw na an ibang mga kagawad pinag-iisip na tulos an sunod niyang plano para sa maabot na eleksyon? Kanigoan pati an pasali kun yaon sa laog kan Sanggunian asin kun minsan nagin palta-rason an mga kaisipan na nagpapahiling sana man kan saiyang kasutilan sa mga mayor na mga plano na puwedeng makapagtao nin marahayon na epekto para sa mga kahimanwa ninda.
An tunog nin pulitika sa laog kan Sangguniang Bayan minakalembang sana kun ang pag-oorolayan na iyo an badyet para sa komon na pangangaipo kan mga kahimanwa ninda. Sa mga nagkokontrang mga kagawad na kun minsan an prinsipyo paraot sa mga nakatukaw sa puwesto, dae niyang gayo pinaghihimay an importansiya kan mga proyektong nakakapagtao nin kahinggianan para sa kagabsan. Tadaw? Nin huli ta mayo sindang makukuang kredito nin huli ta an maluwas kaggibohan kan yaon sa puwesto.
An arog kaining kaisipan balinsot sa tamang perspektibong pamamahala para sa kagabsan. Ini sarong kaisipang halipot ang turos na kumbaga sa paghilingon kaining mga kagawad na ini sinda mawawaraan na nin taya. Karibongan nin isip ninda an yaon sa mga puso ninda. Nalingaw na gayod na kun ano man na karahayan an nagiginibohan kan ehekutibo, igwa na pirme sindang dakulaon na kredito para sa ikakauswag kan saindang banwaan.
An repleksyon kan sarong kaggibohan, repleksyon kan mga tawo na yaon sa likod kaini na iyo ang nagtatao nin lehitimong pagka-intende kan sitwasyon. Pero, kun an isipon iyo na ngani an “makukurakot” hale sa proyektong ini, segurado kong dakulaon an bawas kaini sa kaban kan banwaan.
Sabi ngani ni Mayor Del Castillo, mas magayunon na an proyekto para sa karahayan nin kagabsan dapat na alokaron sa saradit na komposisyon sana tanganing mayo o kulang an madidilihensiya kan mga tawong igwa nin interes na magpasasa sa kita kan mga kontraktor, asin dakulon an makikinabang sa badyet na alokado para sa katuyuhan na ini.
Kumbinsido ako sa paaging ini. Asin si Mayor Del Castillo kan Mobo, Masbate igwa nin mas marahayon asin simpleng paagi tanganing an kuwarta kan banwaan dae masayang.
Buweno, sa panhuring parte kan temang ini. Boot ko pong magtao nin isipon sa mga opisyales kan banwaan. An termino nin serbisyo para sa tawo halipoton lang, alagad an panhaluyang epekto kan totoong serbisyo minalubag sa panhaluyang pakinabang. Nakasarong termino ka man o tulo, o kadakulong taon ka man nagtukaw bilang sarong Mayor, Vice Mayor o Kagawad nin banwaan, giromdomon mo sana na an serbisyo mo tawo, serbisyo mo naman sa Diyos.
Kun an gabos na mga elehidong opisyales asin man idtong pinagngaranan sana sa apod nin serbisyo, an panahon mo halipot sana, pero an epekto kan bagay na naginibohan mo panhaluyan na puwedeng manahon kan mga ake asin kamakoapoan mo.

Iriwal sa Badyet kan gobyerno, mayor na problema nin Banwaan

Sa naobserbaran ko sa ngunyan, lalo na digde sa Partido area, may mga banwaan na nagkakaproblema an mga empleyado nin huli ta dae nagkakasarabutan an saindang mga elehidong opisyal mapanungod sa badyet kan banwaan na haloy-haloy nang pinaghuhurot na aprubaran kan saindang Sangguniang Bayan.
Habo ko lang po sambiton an mga banwaan na ini, kundi satuyang trataron ang problema kun ano man nanggad an dakulang kaulangan kun tadaw ta dae pa ini naaaprubaran.
Base sa ley, RA7160 an lambang lokal na ehekutibo na iyo ngani opisina kan meyor, dapat na makasumiter kan saindang badyet sa masunod na taon sa kada Oktubre 15 kan taon sa Sangguniang Bayan. An boot sabihon na pinagsumite na iyo ini: An lambang departamento kan banwaan nakapag-andam na nin kaniya-kaniyang badyet para isumite sa opisina ni meyor para pirmahan bago pa ini ipadara sa Sangguniang Bayan.
Ini nag-agi na sa proseso nin konsultasyon asin negosasyon asin ta nahiling kan meyor na okey an kamumugtakan kan alokadong kwarta makakapagtao nin maray na serbisyo para sa tawo, an meyor tulos ining pipirmahan asin ipapadara sa Sangguniang Bayan. Alagad, an lambang proponidong badyet kan departamento, dapat aram kan pamayo kaini asin siya mismo an minapatotoo kun tama o sala an yaon sa proponidong badyet asin mayong binag-o siring kan isinumite ini sa opisina ni meyor. Kun igwa man nin pagbabago na uyon sa suhestiyon o rekomendasyon ni meyor, dapat siya mismo an minagibo nin paagi nganing maipaliwanag ini.
Sa balyong lado, matapos na maresibe kan Sangguniang Bayan an proponidong badyet kan banwaan, kaipuhan na ipasa ini tulos-tulos sa komite na iyo an minakondusir nin maninigong pag-aadal, konsultasyon, negosasyon, asin iba pang proseso na tanganing an gabos na komposisyon kaini yaon sa tama asin uyon na pinagtutugot kan ley.
Makondusir nin public hearing asin pagpapaapod sa mga pamayo kan departamento tanganing klaripikaron o beripikaron an mga punto kan badyet na an resulta iyo an pagbabasehan sa oras na ini deliberaron sa laog kan sesyon sa Sangguniang Bayan. An pamayo kan komite sa alokasyon iyo an minapresentar kaini na uyon sa napag-aprubaran kan mga miyembro nin komite. Alagad kun igwa nin mayor na pagbabago sa mga kalkulasyon nin badyet, ini pagtutukaron sa oras nin deliberasyon o interpelasyon kan mga nagkokontra o may mga kahaputan sa mga bagay na ini.
An problema lang na na-eengkuwentro kan mga lehisladores kan banwaan iyo an dae pagsunod kan ehekutibo sa tamang pundasyon kan preparasyon nin badyet asin kun an lokal na ehekutibo hugakon na rebisaron an mga sumiteng mga datos kan lambang departamento, kun kaya, an badyet minaagi talaga sa makuniot na eksaminasyon kan Sangguniang Bayan. Pero sa punto pa sana kan preparasyon, an gabos na datos na pinagpresentar maninigo asin uyon sa mga probisyon kan ley, dae minahaloy an aprubasyon kan badyet asin an gabos seguradong yaon sa katanosan asin kahinggianan.
Pero, oras na an Sangguniang Bayan mayong kooperasyon sa nakatukaw na ehekutibo, an problema kan banwaan minadakula sanang minadakula, nin huli ta an ehekutibo masasakitan na implementaron an mga bagay sa banwaan kun mayo nin pag-aprubar an Sangguniang Bayan.
Kung minsan ang mga residente kan banwaan, pinagbabasol na pirme an opisina kan meyor nin huli ta iyo ngani an inaasahan nindang maghihiro para sa kapakanan kan banwaan. Alagad, naluluktusan nindang hilingon man an parte kan Sangguniang Bayan, kun nanggad an mga lehislador naghihimo kan saindang trabaho na uyon sa mandatong ipinagkatiwala sainda.
Madudunong po an mga miyembro kan Sangguniang Bayan, asin ako nagtutubod na sinda an may dakulang responsibilidad para sa ikakauswag kan banwaan. Kun mayo po an lehisladura, magigin pangitonon an pagpapadalagan kan banwaan nin huli ta mayo sa tamang punto nin ley an manihamento kan mga rekursos na kinakaipuhang gamiton para sa ikakarahay kan mga namamanwaan.
Ano baya ang kaipuhan?
Ang kaipuhan po iyo an danay na pagtitiwala kan lambang opisyal kan banwaan na nagkakapot nin awtoridad asin kapangyarihan tanganing papangyarihon an mga plano o proyekto na maninigong makamtan kan mga namamanwaan. Sa oras na an pagtitiwala kan lambang saro mawara na, masakiton nang maray na bawion pa an dating tiwala na pinagraot kan saro o dakol sainda. Digde na minapoon an kalbaryo nin pagtios asin iriwal. Baya sa iriwal na ini, damay po an bilog na banwaan. Kaya mayong asenso o mayo kang mahihiling na progreso nin huli ta pulitika o kapaabaw-abawan an pinapaurog kan lambang saro.
Para sako, ang tuninong na banwaan delikado na mayong magiginibohan; pero an sobrang maribok na banwaan, mas delikadong mapara asin malingawan nin panahon.
Yaon talaga sa tawo ang pagpili kun siisay ang ipupuwesto ninda sa lugar na kun saen an saindang bilog na pagtitiwala asin karahayan mangyayari. Pero kaipuhan talaga an maigot na eksaminasyon kun siisay an mga tawo maninigo para sa puwestong ipagkakatiwala ninda.
Asahan ko na sana na dae mag-uuntok an mga marahayon na tawo na gumibo nin mga marahayon na kaggibohan para sa ikapag-asenso kan banwaan. Sa oras po na sinda mag-untok na, iyo na man ini an kapinunan nin karaotan na minaabot baya garo bagyo o kunop.

Introduksyon

Sa blog na ini, boot kong suraton an mga bagay na minapanungod sa mga banwaan asin bilog nyatong nasyon para magin basehan kumbaga para sa paghimo nin mga desisyon asin aktibidades para sa pag-asenso asin progreso kan mga ini. Kaiba man sa pagsurat ko sa blog na ini an mga estorya o huring-huding, asin arin pa man na mga topiko na puwedeng tukaron, arog baga sa topikong political, sosyal, relihiyoso, asin iba pa na puwede nyatong mapaggunoan nin mga leksyon o kaaraman.

An tono kan taramon na saindong mababasa sa blog na ini iyo an tono nin pinaghalong mga tataramon na nanud-an kaidto habang nagtatrabaho pa ako sa gobyerno. Arog baga sa tono nin tataramon sa Albay, Sorsogon, Rinconada (dikit sana), o Bikol-Naga, o kaya Bikol-Partido. Pero mas pinaurog sa pagsurat kong ini ang Bikol-Partido nin huli ta yaon ako digde sa ngunyan nag-eerok kaiba an sakuyang sadireng pamilya.

Ang tema sa blog kong ini, sinambit ko na, manlaen-laen na iyo ngani ang intensyon kaini. An "Huy-ag nin Kamangnuhan" o sa Ingles, "The Plane of Awareness", iyo an magdudulot nin kaisipan pero sa personal ko man sanang paghiling asin pagka-intende. Dae boot ipaabot kan parasurat na pagtukdoan an mga parabasa, kundi makapagtao sana nin mga perspektibong kamangnuhan tanganing maintindihan kun ano man nanggad an mga bagay-bagay.

Ang puwede nindong maaasahan sa pagbabasa kaini iyo na kung paano ginamit kan parasurat ang kaaraman niya tanganing maipaghuy-ag ang kamangnuhan na aram niyang kinakaipo kan gabos.